Vielha, 11 d’abriu de 2019.- Eth Conselh Generau d’Aran acuelhec ager era conferéncia “100 ans d’esquí ena Val d’Aran. Introduccion e arraïtzament”, a cargue d’Andreu Pujol del Pozo, Juli Sala e Lourdes Santacruz. Era presentacion dera conferéncia anèc a cargue dera conselhèra de Torisme d’Aran, Anna Díaz, acompanhada pera presidenta dera Fondacion deth Musèu Etnologic dera Val d’Aran, Rosa M. Salgueiro.
Era conferéncia se basèc en conéisher era istòria des pionèrs der esquí ena Val d’Aran, atau coma era consolidacion e projeccion d’aguest espòrt en Aran.
Eth dia 9 de març de 1919 tres excursionistes deth Centre Excursionista de Catalonha, Lluís Estasen, Josep M. Soler Coll e Pau Badia, per comanda dera Mancomunitat de Catalonha, pugen a pè e damb esquís eth Pòrt dera Bonaigua, peth camin que ven de Esterri, e atau entre er esquí ena Val d’Aran. Eth dia 11 de març, en Pla de Beret, es tres esquiaires deth CEC repartissen esquís as aranesi. Esquís qu’era Mancomunitat de Catalonha obsequia enes ajuntaments dera Val d’Aran.
A prumèra ora quate vesins de Bargergue e dus de Salardú se caucen damb es esquís, e son fotografiadi per Josep Ma. Soler. A miei maitin s’ahigen dotze òmes de Montgarri. Toti practiquen enquiara tarde, e ar acabar toti tornen en casa, a on arriben de net. Es pròplèus practiques seràn en Salardú, enes madeishi carrèrs deth pòble e en un prat pròplèu. Assistissen 20 abitants de Salardú e Tredòs. Un des parelhs d’esquís va tà mans de Manuel Moga, de Bagergue, un des assistents mès arderosi as prumères practiques en Beret.
Es tres esquiaires deth CEC baishen pera carretèra entà Vielha, a on hèn practiques fòrça concorrudes en un prat, deth 17 enquiath 19 de març. Se lòtgen probablaments en casa de José M. España, Conselhèr aranés dera Mancomunitat e patrocinador deth projècte amassa damb eth president Josep Puig i Cadafalch.
Estasen, escriuec e fotografièc era cronica d’aquera expedicion ena Val d’Aran. En Bulletin deth CEC escriuec “es aranesi … non solaments se profitaràn der esquí entà passar es pòrts e estauviar es sues vides, se non qu’eth futur pòt convertir era Val d’Aran en un magnific centre d’espòrts d’Iuèrn”.
Es Aranesi arraïtzen er esquí ena sua casa
Quan era guèrra de 1936-39, joens aranesi participèren en Regimientos d’Esquiaires, coma eth dera Generalitat Republicana. Aurelio Barés, Pau de Pesa, Domingo Escala, Rossend Caubet, Broto, Pinós, Pantané, es frairs Tous, Manuel Moga, Josep M. España son nòms de qui heren petiti grops que practicauen er esquí.
En prumèr campionat aranés, organizat per monitors deth CEC dera Molina en 1948, destaquèren Mombiedro, Ribèra, Rodès, Espanha, Caubet e Tous.
En ans posteriors, eth Frente de Juventudes organizèc corsi d’esquí. Gesseren corredors destacadi, coma Bravo, Ubeira, Felipe, José, Juan e Conxita Moga, hilhs de Manuel Moga, Rufaste, Caseny, Solé, Riba, Paba, Sabi, Esmòla, Vidal …
En an 1964 se comence eth prumèr telecagira en Baqueira, gestionat per Tevasa.
En 1965 se fonde eth Club Esquí Val d’Aran. En 1971 eth CEC inaugure eth Xalet Refugi Juli Soler, en Salardú. En 1978 comence era Marxa Beret d’esquí nordic, de frequéncia annau. En 1991 se fonde eth Club Aranés d’Espòrts d’Iuèrn.
En 2004 eth CEC organize es Campionats deth Mon d’Esquí de Montanha, a on participe Kilian Jornet. E actuauments, eth Club Excursionista Aran organize expedicions e gessudes d’esquí de montanha.
Foto: Baqueira 50 ans
Info: Andreu Pujol e Juli Sala